مراقبه چیست _ شاید در ابتدا سخت و بیفایده به نظر برسد، اما با شروع آن و مشاهدهی اثرات مثبتی که بر ذهن و جسم دارد به انجام آن ترغیب میشوید. برای شروع میتوانید از روزی دو دقیقه شروع کنید. همین مقدار کم، به مرور زمان به یک عادت دائمی و پایدار تبدیل میشود. شاید دو دقیقه مراقبه تأثیر قابل توجهی نداشته باشد، اما این کار را به یک عادت روزانه تبدیل میکند.
اما مراقبه چطور باعث آرامش جسمی و روحی ما میشود؟ این عادت چطور میتواند بر ذهن و مغز ما تأثیرگذار باشد؟ ابتدا باید به یک سؤال اصلی و مهم پاسخ دهیم:
مراقبه چیست ؟
روشهای متفاوتی برای مراقبه وجود دارد. دو شیوه از انجام مراقبه که معمولا مورد توجه تحقیقات علمی قرار میگیرد؛ یکی توجه متمرکز یا مدیتیشن تمرکزی و دیگری مراقبهی نظارت باز است.
مراقبهی تمرکزی زمانی است که شما روی یک چیز خاص تمرکز میکنید، مثلا روی نفس کشیدن، یکی از احساسات دورنیتان یا حتی یک شی بیرونی. نکتهی اصلی در این نوع مراقبه این است که شما باید کاملا روی یک چیز تمرکز داشته باشید و اگر توجهتان منحرف شد، دوباره تمرکز کنید.
در نوع دوم مراقبه یعنی مراقبهی نظارت باز، شما بر تمام چیزهایی تمرکز میکنید که اطراف شما اتفاق میافتد. در واقع بدون اینکه به چیزی واکنش نشان بدهید، فقط ملاحظه و نظارت میکنید.
در هنگام مراقبه، چه اتفاقی در مغز میافتد؟
جالبترین قسمت مراقبه همین جاست؛ اتفاقاتی که داخل مغز میافتد. دانشمندان با استفاده از فناوریهای جدید نظیر اف ام آر آی (fMRI)، اطلاعات دقیقتر و کاملتری دربارهی اتفاقات هنگام مراقبه در مغز به دست آوردهاند.
تفاوت کلی بین انجام مراقبه و عدم انجامش، این است که مغز ما هنگام مراقبه، پردازش سریع و فعال اطلاعات را که همواره در حال انجام آن است، متوقف میکند. مغز ما شروع به نمایش کاهش امواج بتا میکند؛ امواجی که نشاندهندهی عملیات پردازش اطلاعات در مغز هستند. این تغییرات حتی پس از ۲۰ دقیقه مراقبه، در صورتی که قبلا آن را انجام نداده باشیم، خود را نشان میدهند.
اما این اتفاق چطور در مغز روی میدهد؟
لوب پیشانی
این قسمت یکی از مهمترین و تکاملیافتهترین بخشهای مغز و مسئول استدلال، برنامهریزی، عواطف و خودآگاهی است. در جریان مراقبه، این قشای قدامی گرایش به خاموشی پیدا میکند.
لوب آهیانهای
این بخش از مغز، اطلاعات حسی دربارهی دنیای اطراف را پردازش میکند و مسئولیت جهتیابی در فضا و زمان را بر عهده دارد. در جریان مراقبه، از سرعت فعالیتهای لوب آهیانهای کاسته میشود.
نهنج یا تالاموس
این ارگان به نوعی دروازهبان عواطف است. تالاموس با هدایت برخی دادههای احساسی به اعماق مغز، از ورود سیگنالهای دیگر به مسیر حرکت این دادهها، جلوگیری میکند. مراقبه جریان دادههای ورودی را کاهش میدهد.
ساخت شبکهای یا تشکیلات مشبک
این ساختار که بهعنوان نگهبان مغز، فعالیت میکند، محرکها را دریافت میکند و مغز را هوشیار و آمادهی پاسخگویی نگه میدارد. مراقبه، شدت سیگنالهای انگیختگی را کاهش میدهد.
مراقبه چیست؟
حالا که میدانیم در جریان مراقبه چه فرآیندی در مغز رخ میدهد، وقت آن رسیده است، نتایج تحقیقات دربارهی نحوهی تأثیر مدیتیشن بر سلامتی را بررسی کنیم.
افزایش تمرکز حواس
از آنجایی که مراقبه، تمرینی برای تمرکز حواسمان و آگاهی نسبت به منحرف شدن آن است، این فرایند، تمرکز ما را بهبود میبخشد، حتی زمانی که مشغول مراقبه نیستیم. این یک تأثیر پایدار و مداوم است که بر اثر انجام منظم مراقبه ایجاد میشود. توجهِ متمرکز، درست مانند یک عضله است که برای تقویت و استحکام به تمرین نیاز دارد.
کاهش اضطراب
این نکته بسیار دقیق و تخصصی و در عین حال بسیار جالب است. هر چه بیشتر مراقبه کنیم، اضطرابمان کمتر میشود، زیرا با مراقبه در واقع، برخی از مسیرهای عصبی را تضعیف میکنیم. این فرآیند شاید در ابتدا بد به نظر برسد، اما این طور نیست.
بخشی در مغز ما وجود دارد که گاهی با نام Me Center شناخته میشود که در واقع، بخش میانی کورتکس پری فرونتال است. این بخش از مغز، اطلاعات مرتبط با ما و تجربیاتمان را پردازش میکند. در حالت عادی، مسیرهای عصبی منشعب شده از مراکز ترس و حسهای بدنی مغز در بخش Me Center بسیار قوی هستند. زمانی که احساس ترس یا ناراحتی را تجربه میکنید، یک واکنش قوی در بخش Me Center ایجاد میشود که باعث میشود ترس یا در معرض خطر قرار گرفتن را تجربه کنید.
زمان مراقبه، این ارتباطات عصبی را تضعیف میکنیم. این فرآیند بدین معناست که دیگر مانند قبل به احساسات و پیامهای منفی منتقل شده به Me Centers، واکنش شدیدی نشان نمیدهیم. همانطور که این ارتباطات عصبی ضعیف میشوند، در مقابل و به شکل همزمان، ارتباطات بین مرکز ارزیابی و مراکز ترس و حسهای بدنی را قویتر میکنیم. این بخش از مغز مسئولیت استدلال را بر عهده دارد. برای روشن شدن موضوع به مثال زیر توجه کنید:
زمانی که شما دردی را احساس میکنید، به جای اینکه نگران شوید و بترسید از اینکه چه بلای عجب و غریبی سرتان آمده، صبر میکنید تا درد، مراحل بهبودش را طی کند.
افزایش خلاقیت
مطالعه و تحقیق دربارهی تأثیر مراقبه بر خلاقیت کار سادهای نیست، اما تحقیقات زیادی روی نحوهی تأثیر مراقبه بر خلاقیت انجام شده است. محققان دانشگاه لیدن در هلند، هر دو شیوهی مراقبه یعنی توجه متمرکز و مراقبهی نظارت باز را بررسی کردهاند تا ببینند این مراقبهها تأثیری بر خلاقیت افراد داشته است یا خیر. آنها دریافتند افرادی که مراقبهی توجه متمرکز انجام دادهاند، به دنبال این مراقبه، هیچ نشانهی آشکاری از پیشرفت در خلاقیت نشان ندادهاند. اما در مورد مراقبهی نظارت باز، کسانی که چنین مراقبهای انجام دادهاند، در وظایفی که نیاز به ایدههای جدید و خلاقیت داشته است، عملکرد بهتری از خود نشان دادهاند.
منبع :
مراقبه چیست ریلکس سام وان
درباره این سایت